HEJ MAZOWSZE.

"...Hej Mazowsze, jakie cudne, gdzie jest taki drugi kraj?!......." 
                                                                              /fragment piosenki/

       
Z encyklopedycznej definicji terminu Mazowsze wynika, że jest to kraina historyczna położona w środkowym brzegu Wisły w centralnej oraz północno - wschodniej Polsce, znajdująca się przede wszystkim na terenie woj. mazowieckiego. Dla nas jednak jest to określenie domu, miejsca, gdzie żyjemy, z którym się utożsamiamy. Postanowiłyśmy dowiedzieć się o tym regionie więcej , a uzyskane informacje przedstawić w formie bloga.

Pierwotnie nazwa regionu Mazowsze brzmiała inaczej i wymawiano ją Mazow. Pochodzi ona z IX wieku, kiedy pojawiają się pierwsze wzmianki o Mazowszanach. Analizując pochodzenie tego terminu natknęłyśmy się na kilka teorii. Pierwsza z nich upatruje pochodzenie regionu od nazwy Maz oznaczającej człowieka mieszkającego w błotach, "umazanego" albo od nazwy topograficznej - "kraj błotnisty". Wersja ta wydaje się prawdopodobna z uwagi na fakt,  że w średniowieczu ogromne połacie Mazowsza pokryte były niedostępnymi bagnami i błotami.
Według historyków Marcina Kromera i Alessandro Guagniniego nazwa Mazowsze pochodzi od imienia Miecława, cześnika Mieszko II Lomberta, który przejął ziemię po ucieczce władcy na Węgry.
Istnieje też wersja, którą za prawdopodobną uznają niektórzy językoznawcy. Według niej nazwa Mazowsze ma związek z serbskim wyrazem "mazewo" oznaczającym w języku węgierskim równinę.
Początkowo Mazowsze było niewielkim obszarem dobrych ziem uprawnych na prawym brzegu środkowej Wisły, z politycznym i kościelnym centrum w Płocku. Następnie Mazowszanie przesuwali swe granice w kierunku południowym, północnym i wschodnim. Bardziej zdecydowane granice Mazowsza ukształtowały się dopiero w średniowieczu. 

Współczesne granice województwa mazowieckiego a Mazowsze z końca  XVI w. Oprac. K.Braun

 
Terytorium to jako odrębna jednostka polityczno-administracyjna z własnym księstwem, sądownictwem, urzędami istniało do 1526 roku. W roku 1596 Warszawa, jedno z głównych miast Mazowsza, została stolicą państwa polskiego.

Na terenie Mazowsza wyodrębnia się sześć głównych regionów etnograficznych:

• Kurpie Puszczy Zielonej (okolice Ostrołęki)
• Kurpie Puszczy Białej (okolice Pułtuska)
• Kołbielskie
• Rawskie
• Sannickie
• Łowickie (historyczny obszar Mazowsza, choć w obecnym podziale administracyjnym znajduje się terytorium województwa łódzkiego).

Do najważniejszych i najbardziej wyróżniających się kulturowo należą trzy z nich: Kurpie Białe, Kurpie Zielone oraz Łowickie. Są one przykładem jak różnorodne i wielowątkowe jest nasze Mazowsze. W kolejnych odsłonach tego bloga przybliżymy charakterystyczne dla tych regionów tradycje, rzemiosło, stroje ludowe czy też potrawy.

Zapraszamy do wyprawy po Mazowszu! 

Różnorodności Mazowsza.

W poprzednim poście wspomniałyśmy, że Mazowsze to region bardzo zróżnicowany kulturowo i folklorystycznie. Z pięciu wymienionych obszarów najbardziej wyróżniają się trzy i w kilku zdaniach przybliżymy każdy z nich.

Po pierwsze Kurpie Zielone.

Jest to region etnograficzny położony na północno-wschodnim Mazowszu. Zajmował obszar tzw. królewszczyzny czyli były to dobra należące do króla. Ziemie charakteryzowały się niską jakością, a tereny głównie
stanowiły puszcze i duże kompleksy leśne. 

Takie położenie spowodowało, że jego mieszkańcy stali się samowystarczalni i nierozerwalnie związani z przyrodą, lasem, wodą. Wykorzystywali bogactwa, którymi obdarzyła ich natura i poza rolnictwem zajmowali się bartnictwem, bursztyniarstwem, smolarstwem, rybołówstwem, wydobywaniem rud darniowych. Strój ludowy wykonywali głównie z tkanin lnianych i wełnianych. 

Tradycyjne obuwie było uplecione z łyka lipowego czyli kurpi.

Stanowi tu wyjaśnienie nazwy regionu i jego mieszkańców. wyjątkowe w stroju dziewczęcym kurpiowskim jest tzw. czółko - odświętny ubiór głowy z czarnego aksamitu. Zwykle zdobiony jest wstążkami i bukietem kwiatów. 

W stroju kobiet charakterystyczny jest sznur korali z bursztynu. Był on wykopywany na terenie Puszczy Kurpiowskiej i szlifowany przez miejscowych rzemieślników.

 
Do dzisiaj na terenie Kurpi Zielonych usłyszymy charakterystyczną gwarę. Za przykład może posłużyć wiersz Leszka Czyża pt. "Obzietnica".

                    OBZIETNICA
Siedział Kurp na pieńku kele starej sosny,
Siedział tak i dumoł; w domu dzieci rosły.
Kedy mu urosły, we śwat pojechały,
Ale sie nie mortsiuł – pomogać obiecały.
Obiecały ojcu, ze każdego lata
Bendo przyjezdzały na zieś z tego śwata.

Siedział Kurp na niedzy, siedział tak i basta,
Siedział i wyglondoł swojech dzieci z niasta.
Zacoł orać pole, oroł az do nocy,
Potem podnios w gore swoje smutne ocy.
Całe długe lato zeszło na oraniu,
Na sadzeniu, i zbzieraniu, i na tem cekaniu.

Siedział Kurp przy psiecu, bo już zima nasła.
Wreście przyjechały wszystke dzieci z niasta.
Ojca przywitały, całujo go w ręke,
Tako nioł przez lato z dzieci swych wyręke.
Siedział Kurp na pieńku kele starej sosny,
Ziedzioł, ze na zawse dzieci ze wsi posły.
                                             Leszek Czyż


Kurpie Zielone to także region, który umiłował sobie bogactwo koloru w zdobieniach drewnianych chat jak i ich wnętrz.

Pomieszczenia strojono wycinankami z papieru (leluja),

a kolorowe kwiaty z bibuły znajdowały się zarówno w żyrandolach zwanych kiercami, 

a także stanowiły ozdobę wielkanocnych palm. Do dziś w kilku miejscach w Polsce odbywają się w Niedzielę Palmową procesje z ogromnymi palmami, które zdobią, misternie wykonane, kwiaty z bibuły.

Najsłynniejszą z nich jest Niedziela Palmowa w miejscowości Łyse. Jedna z nas, Maja miała okazję kilkakrotnie uczestniczyć w obchodach tego święta właśnie w Łysych i zrobiło to na niej ogromne wrażenie. 

Miejscowi w strojach ludowych i mnóstwo palm w przepięknych kolorach, sięgających wręcz nieba.


Kurpie Białe. 

To obszar dwukrotnie większy niż poprzedni, leżący w widłach rzek; Bugu i Narwi, który stanowił dobra biskupów płockich. Kulturowo to region bardzo zbliżony do Kurpi Zielonych.Nazwa wywodzi się od terenu

Puszczy Białej. Nasze miasto Wyszków znajduję się właśnie na tym obszarze. W okolicznych wsiach można spotkać jeszcze drewniane domy z charakterystycznymi nadokiennikami.

Od Kurpiów Zielonych wyróżnia Kurpie Białe strój ludowy. Występuje w nim inne wzornictwo tkanin, inny rodzaj haftu co widoczne jest przede wszystkim w ubiorach kobiecych.

Należy dodać, że kurpiowskie hafty zaliczane są do najciekawszych zjawisk plastycznych w polskiej sztuce ludowej. Wykonywane są najstarszymi technikami i są jedno i dwukolorowe: czerwono-czarne lub białe.

Niezwykle pięknym haftem pokrywano batystowe lub tiulowe czepki, które stanowiły tradycyjne nakrycie głowy zamężnych kobiet. 

Okolice Łowicza. 

To trzeci najbardziej charakterystyczny region, który historycznie przynależał do Mazowsza. Dzięki wyjątkowo dobrym warunkom ekonomicznym i społecznym, kultura na tym terenie rozwijała się niezwykle szybko. Księstwo Łowickie w swojej powieści

rozsławił m.in. Władysław Reymont w powieści "Chłopi", za którą otrzymał Literacką Nagrodę Nobla. 

Tu również występuje wielobarwny strój ludowy ale jego charakterystyczną cechą jest tzw. pasiak czyli materiał w wielokolorowe pasy. 

Na przełomie wieków ulegał on różnym zmianom kolorystycznym, ale do dziś pozostaje symbolem regionu i jest wizytówką całego Mazowsza.

Łowiczanie również bogato zdobili swoje chaty.

Na uwagę zasługuje przede wszystkim wycinanka łowicka: ażurowa lub kodra czyli naklejanka.

W ten sposób upiększane były skrzynie, meble czy ceramika, która pozostaje reprezentacyjna dla łowickiego stylu.
Ta krótka charakterystyka głównych regionów Mazowsza jest wstępem do kolejnych postów. Postaramy się w nich przybliżyć bardziej szczegółowo kuchnie, taniec, muzykę, kulturę, zabytki i rzemiosło tej pięknej mazowieckiej ziemi.

  
 Rękodzieło na Mazowszu.

Bogactwo tradycji związanej z rękodziełem jest charakterystyczne dla obszaru Mazowsza. Obecni twórcy kontynuują tradycje rodzinne i ocalają od zapomnienia sztukę ludową.
W przeszłości rękodzieło było dla ludności koniecznością.
Gospodarka nie posiadała maszyn, a gospodarstwa wiejskie były samowystarczalne. 

Niezbędne przedmioty wytwarzano dla własnych potrzeb, a tych, których nie dało się wytworzyć własnoręcznie, nabywano u rzemieślników.
Na Mazowszu, podobnie jak w innych częściach kraju, zajmowano się obróbką drewna, wykorzystywano wici roślinne, glinę i metale. Cenne były także surowce pochodzenia zwierzęcego czyli wełna i skóra. Do II wojny światowej działali liczni garncarze, kowale, plecionkarze, bednarze, powroźnicy a także kołodzieje. W wielu domach tkano i wyrabiano niezbędne tkaniny.
Gospodynie zajmowały się także zdobnictwem wnętrz, które na Mazowszu najbardziej charakterystyczne było na Kurpiach Białych i Zielonych. 

Rodzaje rękodzieła na Mazowszu:
• Ozdoby świąteczne
• Wycinanka
• Ozdoby ludowe
• Rzeźba
• Garncarstwo
• Bursztyniarstwo
• Koronka
• Haft
• Plecionkarstwo
• Tkactwo
• Kowalstwo
• Wosk
• Ciesielstwo

My postanowiłyśmy opisać kilka najciekawszych.
 
Ozdoby świąteczne na Mazowszu, w tym choinka, pojawiły się dosyć późno. Region ten, jako jeden z ostatnich, przejął ten zwyczaj z Niemiec. Choinki, dekorowano rozmaitymi ozdobami. Tradycyjnie były to przede wszystkim produkty spożywcze.
Miały one znaczenie symboliczne. Jabłka miały dawać zdrowie i urodę,orzechy przynosiły mądrość, a zabawki ze słomy błogosławieństwo Boże. 

We wsiach wschodniego Mazowsza wykonywano nieznane poza Polską ozdoby z opłatka – krążki, gwiazdy i miniaturowe kołyseczki oraz kuliste formy zwane światami.
 
Wycinanka ludowa na Mazowszu pojawiła się prawdopodobnie
w połowie XI. Najbardziej znanym typem wycinanki mazowieckiej
jest wycinanka łowicka. 

Szalenie kolorowa, o niezwykłych wzorach, bardzo pracochłonna. Jest doskonale znana nie tylko w Polsce, ale i za granicą. Zazwyczaj pełna kogutów, kwiatów i listków, powstaje z wielu nakładanych na siebie warstw barwnych papierów.  

Wycinanka kurpiowska, drugi typ wycinanek mazowieckich, jest nieco mniej znana i nie tak popularna. Przyczyną jest prawdopodobnie sama forma tych wycinanek: niezbyt duże, jednobarwne, najczęściej ciemne (czarne, granatowe, ciemno-zielone). Przedstawiają drzewka, leluje, monstrancje, wazoniki z kwiatami lub gwiazdy; znajdziemy tu wyraźnie zarysowane listki, koguty, ptaszki czy zające, ozdobione licznymi ząbkami i cienkimi igiełkami.

Bursztyniarstwo na Mazowszu występowało głównie na kurpiach. Było niezwykle popularnym i cenionym zawodem. W XIX wieku tylko w starostwie Ostrołęckim znajdowało się około 150 kopalni tego szlachetnego kamienia. Bursztyniarze kurpiowscy tworzyli popularne kolie, a ponadto takie przedmioty jak fajki, guziki a nawet tabakiery. Kunszt kurpiowskich bursztyniarzy powoli zanika, na Kurpiach żyje coraz mniej osób, które podtrzymują ten piękny zawód.

Taniec i muzyka na Mazowszu.

Opisując Mazowsze, nie sposób nie wspomnieć o muzyce i tańcu, które są ważnym elementem mazowieckiej kultury. Równie barwnym jak jej inne elementy. 
Przemiany społeczne i historyczne doprowadziły do bogactwa także i tej dziedzinie.
W mazowieckiej dzielnicy kraju pod względem folkloru muzycznego można wyodrębnić Kurpie, Mazowsze Płockie, Łowickie, Skierniewickie, Rawskie i Polne (Południowe). 
Ludowa gra na Mazowszu odznaczała się melodycznością i rytmicznością. Grano bardzo szybko co występowało zwłaszcza przy oberkach. W praktyce wykonawczej łączono po kilka melodii tanecznych w jeden cykl. W przeważającej części tej dzielnicy kraj ważną pozycję zajmowała muzyka instrumentalna. Tylko na północnym wschodzie, na Kurpiach, dominującą pozycję miał śpiew. Ludowa kapela składała się ze skrzypiec i małego bębna jedno membranowego lub dużego dwu membranowego z trianglem czy talerzem. Skład ten rozszerzano o basy, a niekiedy także o klarnet. Na początku XX wieku, a zwłaszcza po pierwsze wojnie światowej do kapel wprowadzono harmonie, również w odmianie pedałowej zwłaszcza po wschodniej stronie Wisły. Harmonia miała nowe możliwości muzyczne, wprowadzała do muzyki ludowej nowy rodzaj brzmienia, wypełniając ponadto, podobnie jak cymbały, pustą dotąd w kapeli przestrzeń muzyczną, między partiami melodycznymi i basowymi. Było to kosztowne, ale pomagało więcej zarobić muzykom. Dawną tradycją było używanie drewnianych rogów i trąb. Trąbiło się nimi m.in. podczas adwentu lub przed bożonarodzeniową pasterką. Popularne były również wszelkiego rodzaju piszczałki. Najbardziej popularne pieśni na Mazowszu to:

• "Kukułeczka", 
• "Bandoska", 
• "Gaik", 
• "Turoń",
• "Bociek".

Natomiast popularne i mniej popularne tańce na Mazowszu to:

• mazurek - taneczna forma muzyczna (często utożsamiana z oberkiem) praktykowana w polskiej tradycji wiejskiej, głównie w środkowej części Polski,
• oberek - polski taniec ludowy charakteryzujący się rytmami mazurowymi o skocznej melodii. Tempo oberka jest zaliczane do grupy szybkich tańców,
• kujawiak - polski taniec ludowy, pochodzący z Kujaw. Jest to trójmiarowy taniec ludowy, który charakteryzuje się rytmami mazurowymi,
• chodzony - jest to pierwowzór poloneza. Tańczony kiedyś w trakcie obrzędu weselnego podczas oczepin. W tańcu tym przodował mężczyzna stateczny, żonaty gospodarz, 
• polka - powszechny w wielu krajach taniec ludowy, w szybkim tempie, znany we wszystkich regionach, 
• a także rzadziej tańczone przepióreczki, drabanty, szewce, kowale, kozy, klapoki, tramblanki.

Pisząc o tańcu i muzyce nie można pominąć jednego z najpopularniejszych zespołów pieśni i tańca z tego regionu czyli "Mazowsza". 

"Tadeusz Sygietyński, wybitny kompozytor i miłośnik folkloru oraz Mira Zimińska-Sygietyńska, aktorka przedwojennej sceny, w ruinach bombardowanej Warszawy przyrzekli sobie, że jeśli przeżyją wojnę, założą zespół..." - tak możemy przeczytać w historii "Mazowsza" na jego oficjalnej stronie.

  

                                                                                                                                                  
8 listopada 1948 roku Ministerstwo Kultury i Sztuki oficjalnie powołuje zespół "Mazowsze" do życia. Tadeuszowi Sygietyńskiemu polecono zorganizowanie zespołu ludowego. Jego celem miała być troska o tradycyjny repertuar ludowy, oparty na pieśniach, przyśpiewkach i tańcach wsi mazowieckiej.

Pierwsze grupa młodzieży z okolicznych wiosek i miasteczek zaczęły zjeżdżać do pałacu w Karolinie w roku 1948, gdzie odbywały się próby i ćwiczenia. 

Po upływie dwóch lat, 6 listopada 1950 roku w Teatrze Polskim w Warszawie odbyła się premiera przedstawienia, w którym znalazły się piosenki przeplatane tańcami z terenów centralnej Polski.
W 1951 roku "Mazowsze" wyruszyło na podbój świata, zaczynając od ZSRR. Po trzech latach 1 października 1954 roku zespół odnosi sukces w Paryżu, 

a 6 lat później przepłynął Atlantyk.

"Mazowsze" odniosło światowy sukces i do dnia dzisiejszego zachwyca młodością, kolorem, kunsztem i zawodowstwem. W repertuarze Zespołu znajdują się opracowania folkloru z 42 regionów Polski. Kostiumy różnią się pochodzeniem, zdobieniami i materiałami z których są wykonane.

Kuchnia i smaki Mazowsza.

 

„Przekazywane z pokolenia na pokolenie umiejętności, doświadczenia, wiedza i różne techniki służące produkcji, gromadzeniu i przetwarzaniu żywności, produkty i potrawy, ich rodzaj, jakość oraz poziom konsumpcji, a także obyczaje i kultura stołu są świadectwem rozwoju cywilizacyjnego, poziomu życia i społecznego statusu. Są znakiem regionalnej i narodowej odrębności. Są zatem naszym dziedzictwem, tak samo jak zabytki materialne, jak krajobraz, język, zwyczaje i obrzędy”
                                                                             Barbara Ogrodowska „Tradycje polskiego stołu”


Gotowanie to nie tylko codzienny żmudny obowiązek, to także pasja oraz możliwość kultywowania tradycji rodzinnych i regionalnych. Powiecie co to za tradycja to tylko zupa, którą gotowała moja babcia, a teraz gotuje moja mama.. To prawda to tylko babcina zupa ale babci gotowała ją jej mama a  jej  babcie. Okazuje się, że ta zwykła zupa to tradycyjna zupa regionu. Tak powstawały potrawy tradycyjne, które wyróżniają poszczególne regiony Mazowsza. 
Region ten to centrum kulinarne Polski, gdyż Mazowsze otoczone ze wszystkich stron przez inne krainy nie uniknęło wzajemnego przenikania kultur. To region chyba najbardziej zróżnicowany jeśli chodzi o kuchnię. Widoczne są tutaj wpływy zarówno regionów, takich jak Kurpie czy Kujawy, jak i kuchni światowych. Te ostatnie widoczne są zwłaszcza w Warszawie, która w XVI wieku stała się stolicą Polski. 
Miasto w czasach Królestwa musiało dbać o zachowanie polskości, również w kuchni. W związku z czym kuchnia Naszego regionu zyskała miano typowej kuchni staropolskiej. Królowały tutaj tradycyjne dania polskie, jak pieczone kaczki, gotowane kasze, zupa grzybowa, żur, czarnina, a także flaczki po warszawsku. Tradycyjna kuchnia Mazowsza czerpała garściami z kuchni ludowej. 
Dodatkowy wpływ na kształtowanie się kuchni mazowieckiej miała dostępność poszczególnych produktów, a także zamożność jej mieszkańców. Dlatego też w województwie mazowieckim możemy spotkać potrawy z wszystkich regionów kraju.

Dawni Kurpie żyli i żywili się skromnie, a gospodarstwa w dużej mierze były samowystarczalne Podstawą kuchni były: czarny chleb, kartofle, kapusta, buraki, kasza. Wśród napojów królowały barszcze, sok brzozowy oraz piwo jałowcowe. Ponadto na terenach Puszczy wielu mieszkańców trudniło się bartnictwem, dlatego też do wielu dań dodawano miód.
Kurpie to też grzyby i dziczyzna. Kuchnia ta lubuje się w darach lasów, takich jak borówki, grzyby, a także cenione tutaj jagody jałowca z których przygotowuje się nalewki jak i dodaje się je do potraw z mięsa. W dawnych czasach miejscowi z tych terenów zajmowali się zbieractwem oraz myślistwem, dlatego w tutejszej kuchni często gotowano dziczyznę. Cenionym mięsem było mięso kaczek, które pieczono tutaj najchętniej z jabłkami, a kaczy tłuszcz serwowano jako smarowidło do pajdy chleba. Do dziś jest to potrawa wyjątkowa, świąteczna, która gości na stołach w całym Mazowszu. Wybrałyśmy najpopularniejsze potrawy tradycyjnej kuchni kurpiowskiej:

• Fafernuchy – ciastka drożdżowe z mąki żytniej, buraków cukrowych lub marchwi oraz pieprzem, z charakterystycznym, pikantnym smakiem ( wpisane do rejestru dziedzictwa niematerialnego województwa mazowieckiego w marcu 2010 roku).
  

• Rejbak/rejbok – kluski z tartych ziemniaków z dodatkiem kaszy mannej (babka ziemniaczana).

• Zupa kurpiowska - z kapusty i marchwi.
  

• Sodziaki – placki mączne z zsiadłym mlekiem.
  

• Krupnik kurpiowski - napój alkoholowy (spirytus, miód, goździki, cynamon, gałka muszkatołowa).

• Comber z  dzika po kurpiowsku.
  

• Psiwo kozicowe – piwo jałowcowe.  

Ziemie Łowickie do dziś słyną z produkcji przetworów owocowo-warzywnych i soków. 
Dawniej te żyzne tereny pozwalały na uprawę warzyw, przez co kuchnia ta była bardzo urozmaicona, a gospodynie niezwykle pomysłowe. W przydomowych sadach rosły drzewka owocowe i w wielu rodzinach chłopskich znalazły zastosowanie w przetworach. Przyrządzano je wówczas na potrzeby własne. Były to soki z jagód, jeżyn i wiśni, a każda gospodyni mogła pochwalić się bogatą i różnorodną zawartością własnej spiżarni.
Do najbardziej pospolitych napojów na wsi łowickiej należało mleko i woda studzienna. Czasami by podnieść walory smakowe wody dodawano do niej sok z wiśni. 
Z owoców powstawały też zupy czy też kompoty.
Najpopularniejsze to:

• Kompot wiśniowy - napój czasem zabielano śmietaną i podawano z kluskami lub makaronem w postaci zupy. 
  

• Grusconka (bryja) - zupa gruszkowa, gotowana ze świeżych lub suszonych gruszek polnych (ulęgałek lub inaczej pierdziołek) Zupę zaprawiano mąką, śmietaną i podawano z ugotowanymi ziemniakami okraszonymi słoniną lub z kluskami.

• Porka jako prażucha ziemniaczana - gęsta zupa ziemniaczana. Swój zaskakująco dobry, prosty smak porka zawdzięcza dobrym składnikom wyjściowym – sprawdzonym ziemniakom oraz umiejętności dobrego ich połączenia i doprawienia. 
  

•  Gapi rosołek (wodzianka) - zawiesista gęsta zupa z  czerstwego żytniego chleba, cebuli ze skwarkami, listkiem laurowym, włoszczyzną lub kminkiem. By zupa była smaczniejsza i uzyskała lepszy kolor dodawano do niej śmietanę. Była to potrawa lekkostrawna , pożywna i sycąca, gotowana na śniadanie.

Kolejnym daniem Łowickimi są:  

• Gołąbki, które znają wszyscy Polacy. Mają one swój początek na Ziemi Łowickiej. Do ich przygotowania potrzebna jest kapusta biała, cebula, pomidory, włoszczyzna, mięso, kasza manna i jajka. 

• Ćwikła z chrzanem również pochodzi z Łowicza. Potrzebne buraki były uprawiane w każdym gospodarstwie.

• Pieczone jabłka wypełnione konfiturami. Można jeść je na ciepło i na zimno, z cukrem pudrem lub bitą śmietaną.
  

• Powidła śliwkowe łowickie.

A także: ogórki konserwowe po łowicku i kwaszone po łowicku, chleb żytni świątnicki, wypiekany z dodatkiem cebuli, miodu, pomidorów, czosnku i dyni. Pysznym dodatkiem do chleba jest kiełbasa jałowcowa.

Wykorzystywano nie tylko owoce, z których przyrządzano soki, zupy czy kompoty, ale w kuchni domowej zastosowanie znalazły także liście. Gdy brakowało mleka, zaczęto parzyć herbatę ziołową, używając suszonych liści poziomek, malin, wiśni lub mięty pieprzowej.

Kuźnia Kurpiowska w Pniewie.

Nieopodal naszego miasta leży wieś Pniewo, w której znajduje się Kuźnia Kurpiowska. Jest to jedno z niewielu miejsc, w którym możemy zobaczyć oraz poznać idealnie zachowane elementy kultury kurpiowskiej.

W ramach projektu o Mazowszu udałyśmy się tam i znacznie poszerzyłyśmy naszą wiedzę na ten temat. Na miejscu zobaczyłyśmy niewielki budynek z czerwonej cegły z pięknymi niebieskimi okiennicami i nadokiennikiem oraz uroczym gankiem.

To siedziba Stowarzyszenia "Puszcza Biała - moja Mała Ojczyzna". Ma ono na celu zachowanie wartości kultury regionu Puszczy Białej oraz propagowanie tradycji i podtrzymywanie ginących zajęć. Prowadzone są tu zajęcia muzealne oraz różnego rodzaju pokazy. To swoiste, żywe muzeum powstało w 2003 roku. Jak dowiedziałyśmy się na miejscu, w budynku większość zajęć odbywa się od maja do października i prowadzona jest we wszystkich grupach wiekowych. Oprócz zabaw i przyjęć okolicznościowych urządzane są w niej warsztaty rękodzieła ludowego: 

• tradycyjne zdobnictwo wielkanocne,
  

• tradycyjne tkactwo,
  
  
  
  

• garncarstwo,
  

• tradycyjne wycinanki,
  

• wiklinowe wyplatanie,

• tradycyjny haft kurpiowski,
  

• zwyczaje i tradycje związane z Bożym Narodzeniem,

• warsztaty kowalskie.

Kuźnia składa się z dwóch części:
 Izby Regionalnej - jej wnętrze pełne jest różnego rodzaju sprzętów gospodarskich oraz przedmiotów codziennego użytku, m.in. krosna, rzeźby, wycinanki, obrazy religijne, regionalne stroje, dawne zabawki, charakterystyczne hafty itp. Składa się ona z 4 pomieszczeń, a w każdym z nich czuć dawny regionalny klimat.
 

Kuźni kowalskiej - drewniany budynek wiernie odwzorowujący kuźnie regionalne. Oprócz sprzętów kowalskich oraz wyrobów rzemieślniczych znajdują się w niej również zbiory z kolekcji Pana Marka Świątkowskiego, miłośnika sztuki kowalskiej. Dwa razy w roku odbywa się tam spotkanie kowali z całego świata, którzy przez kolejne dwa dni wspólnie pracują. 

 

Kuźnia Kurpiowska jest także miejscem spotkań ludzi, którzy swoim działaniem mają na celu zachowanie wartości przyrodniczej i kulturowej regionu Białej Puszczy. Głównym zadaniem stowarzyszenia Puszcza Biała - Moja Mała Ojczyzna jest promowanie kultury regionu. Realizują je m.in. poprzez prowadzenie działalności wystawienniczej, warsztatowej, szkoleniowej i wydawniczej. Chętnie przyjeżdżają tam ludzie z Australii, Brazylii, Uzbekistanu, RPA, Syberii i innych państw na całym świecie. Spotkanie w Kuźni bardzo nam się podobało. Mogłyśmy zobaczyć, jak wyglądał świat kilkadziesiąt lat temu przed erą mechanizacji produkcji. Z chwilą przekroczenia progu skansenu poczułyśmy się jakbyśmy podróżowały w czasie. Było to niesamowite przeżycie i na pewno na długo je zapamiętamy. Z chęcią powrócimy tam w przyszłości aby móc w pełni skorzystać ze wszystkich możliwości zwiedzania.